Kardeş Kıskançlığı Nedir, Sebepleri ve Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Nelerdir?

Çocuğunuz yeni doğan kardeşinin ardından saldırgan veya huzursuz mu davranıyor? Kardeş kıskançlığı yaşıyor olabilir.

Bir kardeşe sahip olmak çocukların hayatlarında deneyimledikleri en özel durumlardan biridir. Çocukların sosyalleşmesinde, duygusal, motor ve zihinsel gelişimlerinde kardeşlik bağının önemi çok büyüktür. Kardeşler birbirlerinin ilk oyun arkadaşı olurlar. Kardeşleri sayesinde, çocuklar çok küçük yaştan itibaren sevgi, güven, paylaşmak gibi insan hayatı için olumlu olan duyguları öğrenir ve hissederler.

Tıpkı hissettiğimiz olumlu duygular gibi olumsuz duyguları da öğreniriz ve tüm bu duygular hayatımızın bir parçası haline gelir. Kıskançlığı da tıpkı diğer duygular gibi küçük yaşlarımızda öğreniriz. Beklenen sevgi, ilgi ve şefkat eksiliğe verdiğimiz tepki olan kıskançlık duygusunun oluşmasında, kimi zaman kardeşlerin de payı vardır.

Kardeşler, çocukların her zaman yanında olan destekçileri olduğu gibi kimi zaman da bir rakip olabilmektedir. Özellikle ebeveynler ve onların ilgisi söz konusuyken…

Çocuklar, doğdukları ailede anne babası tarafından karşılıksız bir şekilde sevilirler. Özellikle ilk çocuk ailenin göz bebeğidir, ilgi ve dikkat onların üzerindedir. İlerleyen yıllarda aileye yeni bir üyenin katılmasıyla ise büyük çocuk için işler biraz değişir. Tam bu noktada çocuk, kardeşinin ondan daha çok sevileceği hissine kapılabilir, ebeveynlerinin ona ayırdığı zamanın ve ilginin paylaşılmasından rahatsızlık duyarak, huzursuzlaşabilir.

Diğer bir taraftan, çocuğun yaşadığı kıskanma duygusu, kardeşin cinsiyetine, fiziksel özelliklerine, bir yeteneğine veya takdir edilen bir davranışa karşı da gerçekleşebilir. Daha çok büyük kardeşten küçük kardeşe yönelen kıskançlık, zaman zaman bahsettiğimiz özelliklerinden dolayı küçük kardeşten büyük kardeşe doğru da yönelebilmektedir.

Genel olarak çocuklarda yaşanan kardeş kıskançlığı, çocukların yaşları birbirlerine yakın olduğunda şiddetlenebilmektedir.  Özellikle 2-7 yaş aralığındaki çocuklarda sıklıkla gözlemlenen bu durum, normal kabul edilmekle birlikte, dikkat edilmediği ve önlem alınmadığı takdirde çocuklarda yetişkinliğe kadar devam eden davranış bozuklukları ortaya çıkarabilir.

Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklar, yaşadıkları bu durumun belirtilerini çok farklı şekillerde gösterebilirler. Bu belirtiler çocuğun mizacına, aile dinamiklerine, yetiştiği sosyal ortama ve yaşına göre değişebilmektedir. Bazı çocuklar bu sorunu yaşarken ciddi davranış problemleri göstermeyebilir; daha içedönük bir yapıya sahip çocuklarda bunu anlamak çok daha zordur. Çocuklar kardeşlerini seviyor, uyumlu davranıyor ve oyunlar oynuyor olsalar da içlerine kapanabilir, dış dünya ile olan iletişimlerini kesebilir, okulda sessizleşebilirler. Tüm bunların yanında kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklarda belirtiler şunlar olabilmektedir:

Çocuklar kardeşlerine vurma, cimcikleme ve ısırma gibi zarar verici eğilimler gösterebilirler. Bu durum, çocuk için ebeveynlerinin ilgisini çekmenin bir yolu olabilmektedir. Anne babanın bu süreçte vereceği tepkiler çok önemlidir. Kardeşle bir süre oynamama, kızma, bağırma gibi cezalar çocuğun kardeş kıskançlığı yaşamasını arttırabilmektedir. Çocuğun saldırgan davranışları ebeveynlerine de yönelebilmektedir.

Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklar kıskandığı kardeşi gibi davranma eğilimi gösterebilirler. Kendi yemeklerini kendileri yiyebiliyor olsalar dahi anne babasının onu yedirmesini isteyebilirler. Emzik emme, emekleme, anne babadan kucak isteme, bebeksi konuşmalar gibi davranışlar bunlardan bazılarıdır.

Kardeşini kıskanan çocuklar sinirli ve agresif bir ruh hali içerisinde olabilirler. İsteklerini ağlayarak ve bağırarak dile getirebilir; söz dinlemeyebilirler. Çocuklarda uykuya direnme ve iştahsızlık ortaya çıkabilir. Geceleri dişlerini sıkma, parmak emme, tırnaklarını yeme gibi davranışlar oluşabilir.

Kıskançlık, beraberinde okula giden veya yeni başlayacak çocukta okul fobisini de beraberinde getirebilmektedir. Kardeşini ve annesini yalnız bırakmak istemeyen çocuk, okula gittiğinde unutulacağını veya daha az sevileceğini düşünebilir. Karnı ağrıdığını, hasta olduğunu veya ateşi olduğunu söyleyerek okula gitmekte direnebilirler

Tuvalet eğitimini tamamlamış olmasına rağmen bezlenme isteği içinde olabilir veya alt ıslatma davranışı sergileyebilirler.

Ailelerin kardeş kıskançlığı yaşadıklarını düşündükleri çocukları çok iyi bir şekilde gözlemlemeleri gerekmektedir.

Kardeşler arasında kıskançlık duygusunun oluşmaması için ilk adım çocuğu hamilelikten itibaren bir kardeşe sahip olacağı fikrine hazırlamaktır. Eğer çocuğun yaşı müsaade ediyorsa, ebeveynlerinin onu her zaman seveceklerini, kardeşini anne babasını paylaşmak zorunda olmadığını ve kardeşinin ihtiyaçlarının neler olduğunu anlatılabilir.

Ancak çocuğun bir kardeşe sahip olma heyecanı bebek doğduğunda aynı şekilde devam etmeyebilir. Çocuk bebeğin evden gitmesini, anne babasıyla yalnız kalmayı isteyebilir. Böyle bir durumda kardeşinin artık bu aileye ait olduğunu ve büyüdüğünde birlikte oyunlar oynayacakları gibi çocuğu motive edecek konuşmalar yapılabilir. Çocuğun bebeklik fotoğraflarını incelemek, tıpkı bugün kardeşine nasıl davranılıyorsa, bebekliğinde ona da aynı şekilde davranıldığını söylemek sağlıklı olacaktır.

Anne babaların kardeşler arasında karşılaştırma ve kıyaslama yapmamasına dikkat etmesi gerekir. “O küçük yapar; sen büyüdün yapamazsın” gibi ifadelerden kaçınmak ve kardeşlere karşı adil olmanız gerekir. Kardeşinin bakımında çocuğa da sorumluluk vermek ve yardım etmesini sağlamak çok önemlidir. İyi davranışlarında onu onaylamak ve ödüllendirmek, çocuğun kendisini önemli hissetmesini sağlayacaktır.

Kardeş kıskançlığının oluşmasının önüne geçmek ve oluşan kıskançlığı da minimum düzeye indirmek için ebeveynler olarak hassas davranmalı, haksızlık yapmamalı ve kardeşler arasındaki bağa zarar verici davranışlarda bulunmaktan kaçınmalısınız. Kardeşini kıskanmanın bir çocuk için normal olduğunu unutmamalı fakat bunun ne düzeyde ve nasıl sonuçlandığını izlemelisiniz.

• Çocuğunuz benzer davranışlar sergiliyorsa, siz de uzman bilgisinden faydalanabilirsiniz. PsikoRitim Danışmanlık’tan ister “Aile Danışmanlığı”, ister “Çocuklarda Danışmanlık” alarak kardeş kıskançlığını sağlıklı bir şekilde aşabilirsiniz.

Aile Danışmanı Dilara GÜN